-
1 эшләп алу
1) порабо́тать2) см. эшләп табу -
2 эшләү
неперех.1) в разн. знач. рабо́тать, труди́ться (кем, где, на кого, над чем, как)укытучы булып эшләү — рабо́тать учи́телем
колхозда эшләү — труди́ться в колхо́зе
өйдә эшләү — рабо́тать до́ма
кулъязмалар өстендә эшләү — рабо́тать над ру́кописями
ялланып эшләү — рабо́тать по на́йму
эшләп үсү — расти́ в труде́
кешегә эшләү — рабо́тать на чужи́х
ил файдасына эшләү — труди́ться на бла́го страны́
кем эшләми, шул ашамый — погов. кто не рабо́тает, тот не ест
тирләп эшләсәң тәмләп ашарсың — посл. рабо́тай до по́ту, так и пое́шь в охо́ту
кеше эшләп үлми, чирләп үлә — посл. (букв. челове́к умира́ет от боле́зни, а не от труда́)
2) рабо́тать, де́йствовать, функциони́роватьмузей вакытлыча эшләми — музе́й вре́менно не рабо́тает
түгәрәк өченче ел эшли — кружо́к функциони́рует тре́тий год
3) с послелогом беләна) рабо́тать, занима́ться ( с кем-чем)балалар белән эшләү — рабо́тать с детьми́
кадрлар белән эшләү — занима́ться (с) ка́драми
сүзлек белән эшләү — рабо́тать со словарём
компьютер белән эшләү — рабо́тать (занима́ться) с компью́тером
электр белән эшләү — приводи́ться в де́йствие электри́чеством
торф белән эшләү — рабо́тать на то́рфе
4) дви́гаться, де́йствоватькуллар-аяклар эшләми — ру́ки-но́ги не дви́гаются
куллар белән эшләү — де́йствовать рука́ми
5) сообража́ть, рабо́тать ( о голове)башың эшләмәсә, аягың ял итмәс — посл. дурна́я голова́ нога́м поко́я не даёт (букв. е́сли голова́ не сообража́ет, нога́м поко́я не бу́дет)
6) неперех.; перех. де́лать/сде́лать, поступа́ть/поступи́тьнәрсә эшлисең инде аның белән? — что с ним сде́лаешь?
ничек телисең, шулай эшлә — как хо́чешь, так и поступа́й (де́лай)
дөрес эшләү — поступи́ть (сде́лать) пра́вильно
7) перех. де́лать/сде́лать, изгота́вливать, изготовля́ть/изгото́вить, выраба́тывать/вы́работать || изгота́вливание, изготовле́ние, выраба́тывание, вы́работкатаблицалар эшләү — де́лать (изготовля́ть) табли́цы
агач әйберләре эшләү — де́лать (изгота́вливать) деревя́нные изде́лия
уенчыклар эшләү — де́лать (мастери́ть) игру́шки
ярымфабрикатлар эшләү — изготовля́ть полуфабрика́ты, изгота́вливание полуфабрика́тов
8) зараба́тывать/зарабо́тать || зараба́тываниеөч йөз хезмәт көне эшләү — вы́работать три́ста трудодне́й
ни эшлисең, шуны ашыйсың — (погов.) что зарабо́таешь (вы́работаешь), то и пое́шь
эшләгәнеңне ал — получа́й, что зарабо́тал
9) де́лать/сде́лать, твори́ть, соверша́ть/соверши́тьизге эш эшләү — соверши́ть благо́е де́ло
гаҗәеп эшләр эшләү — твори́ть чудеса́
җинаять эшләү — соверши́ть преступле́ние
элек уйла, аннан эшлә — погов. снача́ла поду́май, а пото́м сде́лай
•- эшләп ару
- эшләп бетерү
- эшләп бирү
- эшләп табу
- эшләп тору
- эшләп чыгару
- эшләп чыгару кораллары
- эшләп чыгаручы
- эшләп чыгу
- эшләргә тотыну
- эшли башлау••эшләмәгән эше юк — ма́стер на все ру́ки
эшләп ташла́у — проверну́ть (какое-л.) де́ло
-
3 алу-сату
1. неперех.; см. алу-сату итү 2.1) ме́лкая торго́вля, заня́тие ме́лкой торго́влей; ку́пля-прода́жа, ку́пля и перепрода́жа2) мелкоторго́вый, торго́вый; перекупно́йалу-сату эшләре — торго́вые дела́
•- алу-сату иткәләү
- алу-сату итү -
4 сату-алу
сущ.ку́пля-прода́жа, торго́вля; комме́рциясату-алу эшләре белән йөрү — занима́ться ку́плей-прода́жей (торго́влей)
-
5 абайлап алу
1) см. абайлау 1)-3)2) спохва́тываться/спохвати́ться, хвати́ться, схвати́ться; опомина́ться/опо́мнитьсяул үзенең саксызлык эшләвен абайлап алды — он спохвати́лся, что поступи́л неосторо́жно
-
6 тын
I сущ.1) дыха́ние, вздох; вдох || дыха́тельныйтынны буа торган — затрудня́ющий дыха́ние
тын көпшәсе — дыха́тельная тру́бка
2) прост. во́здухкамераның тыны чыккан — во́здух из ка́меры ( велосипедной) весь вы́шел
3) пар вы́хода, выдыха́ния ( в прохладно-влажную погоду)тын беленә башлаган — стал заме́тен пар дыха́ния ( при низкой температуре)
4) перен. возде́йствие, влия́ние; духреволюциянең кайнар тыны — горя́чее дыха́ние револю́ции
5) диал. душа́, духтыны барның өне бар — (посл.) име́ющий ду́шу име́ет и го́лос (т.е. может и протестовать, и голосить)
•- тын алу- тын алыш
- тын бетү
- тын куырылдыру
- тын куыру
- тын кысылу
- тын өрү
- тын тарыгу
- тын юлы
- тын юллары
- тынны тарыктыру
- тын чыгару
- тынны чыгару••тын алган тавыш та чыкмау (ишетелмәү, сизелмәү) — быть соверше́нно беззву́чным (букв. не слы́шать и зву́ка дыха́ния)
тын алганны (алганын, алганыңны) да сизү (белү) — знать всю подного́тную (букв. знать и то, как ды́шится кому́; кто, как, чем ды́шит и т. п.)
тын алдырмау, тын (да) алырга (да) бирмәү — не дава́ть переды́шки
тын (да) алдырмы́йча — не дава́я передохну́ть; без переды́шки
тын кабу (кысу, тоту) — затрудня́ть/затрудни́ть дыха́ние
- тын алмастантынны (тынын, тыныңны) арттан (эчтән) алу — груб.-прост. дыша́ть че́рез зад, отма́лчиваться от стра́ха, выжида́ть молчко́м, ждать забве́ния просту́пка
- тын да алмыйча
- тын да чыгармыйча
- тын да тартмыйча
- тын алырга да онытып
- тын алуны да онытып
- тын кысу
- тын да чыгармау
- тынын да чыгармау
- тыны да чыкмый
- тының чыкмасын
- тының да чыкмасын
- тыныңны да чыгарма
- тыныңны да чыгарасы булма II сущ.прост. коро́ткий промежу́ток вре́мениIII 1. прил.бер тын эшләп алу — немно́го порабо́тать
1) в разн. знач. ти́хийтын һава — ти́хая пого́да (букв. во́здух)
тын елга — ти́хая река́
тын урын — ти́хое ме́сто
тын почмак — ти́хий у́гол (уголо́к)
тын төн — ти́хая ночь
урман тын — лес тих, в лесу́ ти́хо
2) ти́хий, молчали́выйбик тын кеше — о́чень ти́хий челове́к
2. нареч.ул гел тын — он всегда́ молчали́в
ти́хо; молчали́воурамда тын — на у́лице ти́хо
шул кадәр тын ки... — так ти́хо, что...
- тын булу- тын калу 3. сущ.; редко1) см. тынлыкурман тынында — в тиши́ ле́са
2) поко́й, успокое́ниеIV 1. диал.; прил.тынымны, көнемне бозма — (погов.) не наруша́й мой поко́й ( говорится нежелательному жениху)
перело́жный2. сущ.тын җир — перело́жная земля́
перело́гтынга калдыру — оста́вить на (как) перело́г
-
7 бераз
нареч.1) немно́го, отча́сти, части́чно; не́сколько, ско́лько-нибу́дьәдәбият белән дә бераз шөгыльләнермен — немно́го бу́ду занима́ться и литерату́рой
2) употребляется перед гл. для обозначения ограниченности действия или состояния в пространстве или во времени, выражается в русском языке глаголом с приставками по..., от..., под..., при...бераз басып тору — постоя́ть
бераз басылу (тыну) — приумо́лкнуть
бераз киеп йөрү — поноси́ть
бераз кичектерү — повремени́ть
бераз куа төшү — подгоня́ть
бераз кунак булу — погости́ть
бераз күңел ачу — повесели́ться
бераз сөйләшү — поговори́ть
бераз шаяру — пошути́ть
бераз эшләп табу — подрабо́тать
бераз эшләп алу — порабо́тать
бераз җылыту — подогре́ть
бераз моңаю — приуны́ть
бераз авырып тору — приболе́ть
3) в знач. сущ. беразы не́которые из...; (не́которая) часть (чего-л.)килгәннәрнең беразы кайтып китте — не́которые из прие́зжих уе́хали
керосинның беразы түгелгән — (не́которая) часть кероси́на вы́лилась
-
8 бәләкәй
прил.1) ма́ленький, небольшо́й; кро́хотный, кро́шечный; малю́сенький; ми́зерныйбәләкәй генә бүлмә — о́чень ма́ленькая ко́мната, кро́шечная ко́мната
бәләкәй кызчык — кро́хотная девчу́шка
бәләкәй генә алмаз кисәге — малю́сенький кусо́чек алма́за
бәләкәй эш хакы — ми́зерная зарпла́та
2) ма́ленький, невысо́кого ро́стабәләкәй хатын — ма́ленькая же́нщина
3) ма́ленький, мла́дший, ме́ньший ( о возрасте), малоле́тний || кро́ха, малы́шбәләкәй абый — мла́дший брат
бәләкәйләрең өйдә кем белән калды? — ма́ленькие твои́ с кем оста́лись до́ма?
бәләкәй чакта — когда́ был ма́ленький
4) перен. ма́ленький, незначи́тельный (по положению, значению)без бәләкәй кеше инде — мы лю́ди ма́ленькие, мы незначи́тельные лю́ди
5) в знач. нареч.; с частицей генә немно́го; чуть-чу́ть; чу́точку, ма́лостьбәләкәй генә эшләп алу — немно́го порабо́тать
бәләкәй генә йоклап алу — чу́точку поспа́ть, немно́го поспа́ть
6) в знач. нареч. бәләкәйдән с ма́лых лет, с малоле́тства, с ра́ннего во́зраста, сы́змалабәләкәйдән укый башлау — с ра́ннего во́зраста начина́ть чита́ть
мин аны бәләкәйдән беләм — я его́ зна́ю сы́змала
-
9 талай
I диал.; сущ.не́которое (значи́тельное) коли́чество, не́сколько; гру́ппаII нареч.значи́тельно, изря́дно || значи́тельный, изря́дныйбер талай кеше — значи́тельная гру́ппа люде́й
бер талай вакыт — не́которое, нема́лое вре́мя
талай гына эшләп алу — изря́дно порабо́тать, потруди́ться
талай урын алу — занима́ть значи́тельное ме́сто
-
10 җыйнау
I перех.; см. җыю 1), 2), 3) II нареч.; разг.все вме́сте, сообща́, гурьбо́й, ско́помҗыйнау яшәп яту — жить всем вме́сте
җыйнау бергә — гурто́м
җыйнау эшләп алу — сообща́ порабо́тать
-
11 саф
I прил.1)а) чи́стый (не загрязнённый, без при́месей)см. тж. чистасаф авырлык — чи́стый вес
саф алтын — чи́стое зо́лото
саф тавыш — чи́стый (зво́нкий) го́лос
б) настоя́щий, по́длинный2) перен. све́жийсаф һава — све́жий во́здух
саф җил — све́жий ве́тер
саф кар — све́жий снег
саф баш белән эшләп алу — прорабо́тать на све́жую го́лову
3) правди́вый, че́стный, благоро́дная душа́саф вөҗдан — чи́стая со́весть
4) че́стный, неви́нный, безгре́шный, де́вственныйсаф кыз — неви́нная (непоро́чная) де́вушка; целому́дренная де́вушка; де́вственница
5) перен. высо́кий, настоя́щий, чи́стый, возвы́шенныйсаф мәхәббәт — настоя́щая возвы́шенная любо́вь
6) перен. чи́стый, нали́чныйсаф акча — нали́чные де́ньги
саф килер — чи́стый дохо́д
саф табыш — чи́стая при́быль
•- саф акыл- саф баштан
- саф канлы
- саф күңел
- саф йөрәк
- саф күңелдән
- саф күңелле
- саф күңеллелек
- саф нәселле
- саф токымлы
- саф чишмә суы II сущ.ряд, шере́нга, строй, коло́ннасм. тж. рәталгы сафта — в пере́днем ряду́
алгы сафта булу (бару) — быть (идти́) в пере́дних ряда́х
- сафка тезүдемонстрациячеләр сафы — строй (ряд, шере́нга) демонстра́нтов
- сафны икеләтү -
12 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып -
13 өс
сущ.; = өст1) верх, ве́рхняя частьөсте ябык коляска — коля́ска с закры́тым ве́рхом
ишекнең өсте — ве́рхняя часть двери́
2) ве́рхняя сторона́ (чего-л.), пове́рхность (чего-л.)өстәл өсте — пове́рхность стола́
күл өсте — пове́рхность о́зера
мичкә өстен каплау — закры́ть верх бо́чки
3) те́ло, ту́ловище (как предме́т для оде́жды)өскә (өстенә) киенү — одева́ться
өстендә кыска пиджак — на нём коро́ткий пиджа́к
4) оде́жда (то, что наде́ть, надева́ется)өстен чишенү — раздева́ться, снима́ть оде́жду
өстенә (сатып) алу — купи́ть оде́жду
өсте чиста — оде́жда чи́стая
өстен каккалау — отря́хивать оде́жду
5) покрыва́ло, одея́ломендәр өсте — покрыва́ло (для) поду́шки
бала йоклаганда өстен ача — во вре́мя сна ребёнок ски́дывает с себя́ (одея́ло)
6) пора́, страда́, вре́мясм. тж. вакытпечән өсте — сеноко́с, сеноко́сная пора́
урак өсте — жа́тва; пора́ жа́твы, убо́рочная страда́
чәй өстенә туры килү — прийти́сь ко вре́мени чаепи́тия
аш өстендә ашны хурлама — (погов.) во вре́мя еды́ пи́щу не осужда́й
7) в знач. послелога в мест. вр. п. өстендәа) ( над кем-чем)диңгез өстендә томан — над мо́рем тума́н
яңа тема өстендә эшләү — рабо́тать над но́вой те́мой
б) наөстәл өстендә калдыру — оста́вить на столе́
ат өстендә йөрергә өйрәнү — научи́ться е́здить на коне́
в) пояр өстеннән бару — идти́ по бе́регу
г) за счёт о́бщества (ми́ра)кеше өстендә яшәү — жить за чужо́й счёт
д) в функ. сказ. на чьей отве́тственности, на чьём попече́нииҗыентыкны редакцияләү минем өстемдә — редакти́рование сбо́рника на мое́й отве́тственности
фатир аның өстендә — кварти́ра на его́ попече́нии
8) в знач. послелога в исх. п. өстеннәна) ( над кем-чем)океан өстеннән очу — лете́ть над океа́ном
балалар өстеннән күзәтчелек итү — наблюда́ть над детьми́
күлмәк өстеннән пиджәк кию — пове́рх пла́тья наде́ть пиджа́к
в) ( с чего)йөк өстеннән төшү — слезть с во́за
г) поми́мо, сверх (чего-л.); при нали́чии, име́я (кого, что)хатын өстеннән хатын алу — жени́ться при нали́чии жены́
бар өстеннән (өстенә) ризасызлык күрсәтү — име́я (необходи́мое), быть недово́льным
9) в направит. п. өстенәа) (на кого, что)өстәл өстенә кую — положи́ть на стол
кешеләр өстенә гаеп ташлау — наговори́ть на люде́й
б) вдоба́вок (к чему-л.)матурлыгы өстенә акыллы да — вдоба́вок к красоте́ ещё и умна́
•- өс киеме••өс (өсте) бөтен — оде́ждой обеспе́чен, оде́т норма́льно
өскә (өстенә) барып (килеп) чыгу — вы́йти, находи́ть (на кого-л.); набрести́ (на кого-л.) (неожи́данно, вдруг, де́йствующего та́йно, скры́тно)
өскә ташлану — напада́ть (на кого-л.), бро́ситься, кида́ться ( на кого)
өскә чыгару — наста́ивать на своём
өстенә (генә) басу — угада́ть то́чно, определи́ть ве́рно, попа́сть в то́чку; не в бровь, а в глаз
өстенә йөкләтү — поручи́ть (кому-л.), поручи́ть (под чью-л.) отве́тственность
өстенә йөкләү — брать под свою́ отве́тственность; см. тж. өстенә алу
өстенә яла ягу (пычрак ыргыту) — броса́ть тень, возводи́ть поклёп (на кого-л.); см. тж. өстенә аудару
өстендә тору, (өстендә) торып эшләтү — заставля́ть рабо́тать, выполня́ть (какое-л.) де́йствие под присмо́тром, держа́ под контро́лем, наблюде́нием
өстендә тоту — пойма́ть с поли́чным (над обманом, преступлением)
өстеннән төшерү — снять с себя́ (ответственность, обязанность)
өстеннән төшү — с плеч доло́й
өстеннән чебен очырмау (кош та очырмау) — быть чу́тким, внима́тельным, опека́ть, оберега́ть
өсте-өстенә өстәлсен — пусть приумно́жится (доста́ток к доста́тку, добро́ за добро́м)
- өскә алу- өстенә алу
- өскә аудару
- өстенә аудару
- өскә чыгу
- өстенә чыгу
- өстеннән йөрү
- өстеннән сөйләү -
14 кул
I сущ.1) рука́ ( каждая из верхних конечностей человека) || ручно́йкулларны артка кую — заложи́ть ру́ки за́ спину
кулларны кысышу — пожа́ть друг дру́гу ру́ки
көчле куллар белән эләктереп алу — cхвати́ть (пойма́ть) си́льными рука́ми
2) (обычно за словами уң, сул) рука́, бок, сторона́, направле́ниеуң кулда — на пра́вой стороне́
шушы кулдан барыгыз — иди́те в э́том направле́нии
3) перен. рука́, по́черк; мане́рабу аның кулы түгел — э́то не его́ рука́
кулыннан тану — узна́ть его́ по по́черку
4) по́дписькул куйдыру — дава́ть на по́дпись
кул кайда, баш анда — (погов.) где по́дпись, там и голова́ ( об ответственности за подпись)
5) перен. рука́, ве́дение, распоряже́ниеҗирне крестьяннар кулына бирү — дава́ть зе́млю крестья́нам
бу эш аның кулында — э́то де́ло в его́ ве́дении
6) перен. власть, госпо́дство; рука́берәүнең кулы астында булу — находи́ться во вла́сти кого-л.
фашистлар кулыннан коткару — освободи́ть из рук фаши́стов
7) ист. фланг, крыло́уң кул урар, сул кул турар, урта кул атар — (фольк.) пра́вый фланг окружа́ет, ле́вый фланг разруба́ет (расчленя́ет), а сре́дний - стреля́ет
8) разг. овра́г, сухо́е ру́сло; ба́лка с водо́й; доли́на•- кул аркасы
- кул бавы
- кул белән
- кул гранатасы
- кул зинасы
- кул йөге
- кул йөзе
- кул карату
- кулдан карау
- кул көче
- кул куйдырып
- кул кую
- кул күтәрү
- кул машинасы
- кул остасы
- кул очы
- кул очыннан
- кул пычкысы
- кул сәгате
- кул сөлгесе
- кул сөрткече
- кул чүпрәге
- кул станы
- кул сугышы
- кул тамыры
- кул тегермәне
- кул тырмасы
- кул фонаре
- кул хезмәте
- кул һөнәре
- кул чабу
- кул чугы
- кул эше
- кул ялы
- кул яссуы
- кул яссуы кадәр
- кулга алу
- кулга алыну
- кулга өйрәтү
- кулдан килү••кул алу (алышу) — пожа́ть ру́ку, здоро́ваться рукопожа́тием ( в знак дружбы)
кул аркасы (сырты) белән дога кылу — не дава́ть благослове́ния, не благославля́ть (букв. моли́ться ты́льной стороно́й ладо́ни); проклина́ть, жела́ть (кому-л.) зла, беды́
кул арты авыр (җиңел) — рука́ тяжёлая (лёгкая)
кул арты китү — не везёт, переста́ло везти́; пошло́ по швам (после какого-л. события, работы или продажи - о начавшемся вдруг невезении)
кул баглап тору — стоя́ть нагото́ве, быть свобо́дным и гото́вым к любо́му де́лу (перед кем-л.)
кул баглап утыру — сиде́ть сложа́ ру́ки; стоя́ть без де́ла
кул белән алып ташлагандай — как руко́й сня́ло (об избавлении от болезни, боли, утомления, сонливости и т. п.)
кул белән (кулыннан) төймә генә төйми — на все ру́ки ма́стер, всё уме́ет
кул белән эшләгәнне иң белән күтәрәсең — (погов.) все посту́пки тре́буют отве́та (букв. что ру́ки сде́лают, то спина́ изно́сит)
кул буш вакытта (чакта) — в свобо́дное вре́мя, на досу́ге; пока́ не рабо́таешь (пока́ ру́ки не за́няты)
кул бушамый — ру́ки не дохо́дят; нет вре́мени, недосу́г, не́когда
кул буяу — мара́ть ру́ки; см. тж. кул пычрату
кул йөзе чаклы гына — с ладо́нь, о́чень ма́ленький (о лице, физиономии и т. п.)
кул калмау — (все) ру́ки отби́ть
кулы килә (килеп тора) — рука́ лежи́т; ру́ки приноро́влены (имеют навыки что-л. делать); см. тж. кулы ята
кул кулга йокмау — о́чень бы́стро и прово́рно, ло́вко и легко́ (выполнять какую-л. ручную работу); бы́стрый на́ руку
кул кулны юа — (погов.) рука́ ру́ку мо́ет (о взаимопомощи, обычно в предосудительных поступках)
кул остару — наби́ть ру́ку, навы́кнуть, наторе́ть прост., наловчи́ться
кул сугып килешү (кул сугышу) — см. кул сугу; обою́дное рукоби́тье (в знак согласия, договорённости)
кул сузып тору — проси́ть подая́ние, ми́лостыню
кул сырты — противополо́жная (ты́льная) сторона́ руки́; см. тж. кул аркасы
кул тик тормау — быть нечи́стым на́ руку (занима́ться воровство́м)
кул тимәү — ру́ки не дохо́дят; см. тж. кул җитмәү
кул тыгу — приложи́ть ру́ки (к чему-л.), приня́ть уча́стие (в чём-л.) (обычно без чьего-л. разрешения)
кул шомару — наби́ть ру́ку, наловчи́ться, наторе́ть (в чём-л.)
кул (эшкә) яту — рука́ лежи́т, рука́ приноро́влена (быть спосо́бным)
кулга да алмау — не брать в ру́ки, не держа́ть в рука́х, не прикаса́ться
кулга ияләштерү — укроща́ть (животных, ирон. людей)
кулдан килгән кадәр — поси́льно, по ме́ре (в ме́ру) сил, по ме́ре возмо́жности (работать, помочь и т. п.)
кулдан киткәнче, иясенә җиткәнче — (погов.) нева́жно сде́лано, лишь бы скоре́е сбыть с рук
куллар тыңламау (күтәрелмәү) — ру́ки не слу́шаются (не поднима́ются), ру́ки опуска́ются
кулларны җәю — простере́ть ру́ки
кулларны чишү — развя́зывать ру́ки (кому-л.), дать свобо́ду де́йствий
кулыңны (кулларыңны) күтәр! — сдава́йся!
кулны күкрәккә куеп — положа́ ру́ку на́ сердце (сказать, спросить и т. п.), от чи́стого се́рдца
кулны тик тотмау — не сиде́ть сложа́ ру́ки, быть всегда́ при де́ле
кулны тота — ру́ку де́ржит, меша́ет; препя́тствует, тормози́т (в каком-л.) де́ле
кулы(ң) калмас — ру́ки не отва́лятся (у кого-л.)
кулы кыска — ру́ки ко́ротки́ (у кого-л.)
кулы эшкә ятмый — ру́ки не лежа́т к рабо́те, ничего́ не уме́ют де́лать, у него́ ничего́ не получа́ется
кулы(н) юмаган — нечи́ст на́ руку (букв. ру́ки немы́тые)
кулымны кисәргә бирәм — даю́ ру́ку на отсече́ние; ей-бо́гу, кляну́сь
кулын куймаган — по́дписи не оста́вил, неизве́стно кто ( о совершившем кражу или преступление)
кулына сугу — бить по рука́м (кому-л.), наказа́ть (кого-л. за что-л.)
кулына шайтан төкергән — черто́вски ло́вкий, виртуо́зно выполня́ет (какую-л.) (ручну́ю) рабо́ту (букв. на́ руки плю́нул дья́вол)
кулыннан килмәгән эше юк — ма́стер на все ру́ки (букв. нет тако́й рабо́ты, кото́рую бы он не смог вы́полнить)
кулыннан эш килми (торган кеше) — безру́кий, неуме́лый в рабо́те
кулыннан эш килү — быть свобо́дным выполня́ть любо́е де́ло, быть ма́стером на все ру́ки
кулыңны ал! — ру́ки прочь! (от кого-чего-л.); не вме́шивайся!
кулыңны бир! — дай ру́ку! я согла́сен!
- кул астына алукулыңны тый! — не дава́й во́лю рука́м!
- кул астына керү
- кул астында
- кул бармый
- кул башлау
- кул бирмәү
- кул бирү
- кул болгау
- кул буш тормау
- кул җае
- кул җитмәс
- кул җитмәү
- кул җитү
- кул җылыту
- кул калмас
- кул кушырып тору
- кул кушырып утыру
- кул күтәрелми
- кул кызу
- кул кыска
- кул кычыта
- кул озайту
- кул пычрату
- кул салу
- кул селтәү
- кул сугу
- кул сузу
- кул сузымында
- кул тидерү
- кул тимәгән
- кул тыккысыз
- кул уңае
- кул хөкеме
- кул ягу
- кулга ирек бирү
- кулга керү
- кулга төшерү
- кулга төшү
- кулда тоту
- кулдан китү
- кулдан төшми
- кулдан үтү
- кулдан кичү
- кулдан ычкындыру
- кулдан ычкыну
- кулы озын
- кулы тик тормас
- кулы уйнау
- кулы ята
- кулы ятышлы
- кулына алу
- үз кулына алу
- кулына бирү
- кулына тоттыру
- кулына карау
- кулына эләгү
- кулында тоту
- үз кулында тоту
- кулында ут уйнату II прил.1) подходя́щий, соотве́тствующий; ро́вня см. тж. кулай 1)бу эшкә кул кешене табу җиңел түгел — найти́ подходя́щего челове́ка на э́то де́ло не так легко́
2) поло́женный (кому-л.), назна́ченный ( судьбой); принадлежа́щийсезгә кул мал түгелдер — не вам, наве́рное, суждено́ э́то добро́
3) быть па́рой, па́расиңа кул яр түгел — он(а́) тебе́ не па́ра
•- кул килү -
15 көч
сущ.1) в разн. знач. си́ла, мощь, могу́щество, мо́щностьфизик көч — физи́ческая си́ла
көч белән сугу — уда́рить си́лой
көче ташып торган чак — в расцве́те сил
илнең экономик көче — экономи́ческая мощь страны́
тулы көчкә эшләү — рабо́тать на по́лную мо́щность
ут көче — огнева́я мощь
двигательнең көче — мо́щность дви́гателя
көч куллану — применя́ть си́лу
белем - зур көч — зна́ние - больша́я си́ла
рухи көч — си́ла ду́ха
характер көче — си́ла хара́ктера
көчне кызганмый эшләү — рабо́тать не жале́я сил; труди́ться изо все́х сил
бөтен көч белән (көчен биреп) — изо все́й си́лы, изо все́х сил
бөтен көчкә тырышу — стара́ться все́ми си́лами (изо все́х сил)
2) си́ла, эне́ргия; величина́ || силово́йавырлык көче — си́ла тя́жести
бәрелү көче — си́ла уда́ра
ышкылу көче — си́ла тре́ния
тартылу көче — си́ла притяже́ния
электр көче — электри́ческая си́ла (эне́ргия)
су көчен файдалану — испо́льзовать во́дную эне́ргию
көч басымы — силово́е давле́ние
3) си́ла (какая-л.)эшче көч — рабо́чая си́ла
яллы көчләр — наёмные си́лы
иҗади көч — тво́рческая си́ла
табигать көчләре — си́лы приро́ды
4) си́ла, де́йствие, де́йственность (слова, критики, примера)закон көченә керү — входи́ть в си́лу зако́на
карар үз көчендә кала — реше́ние остаётся в си́ле ( в действии)
5) обычно мн. си́лы (о какой-л. общественной группе)тынычлык көчләре — си́лы ми́ра
демократик көчләр — демократи́ческие си́лы
сыйнфый көчләр чагыштырмасы — соотноше́ние кла́ссовых сил
кораллы көчләр — вооружённые си́лы
6) трудкеше көченнән файдалану — эксплуати́ровать чужо́й труд
үз көче белән яшәү — жить свои́м трудо́м
бу тикшеренүгә күп көч салынган — в э́то иссле́дование вло́жено мно́го труда́
•- көч арту- көч үсү
- көч белән ачу
- көч белән җиңү
- көч белән тартып алу
- көч берәмлеге
- көч бетү
- көч китү
- көч калмау
- көч кыры
- көч үлчәгеч
- көче аз
- көчен киметү••көч җитәрлек — поси́льный, досту́пный; выполни́мый, достижи́мый
көч җитәрлек (килерлек) түгел — не по зуба́м
көч җитмәслек — непоси́льный
көч җыю — набра́ться сил
көч китерү — навреди́ть ( здоровью)
көч сәясәте — поли́тика си́лы
көч сынау (сынату) — про́бовать си́лы, поме́ряться си́лами
көч түгү (чыгару, сарыф итү) — тра́тить си́лы; труди́ться в по́те лица́
көч чыкмыйча көч керми — (погов.) без тра́ты сил не наберёшь сил
көче тоту — (по суеве́рию) выходи́ть бо́ком (кому-л.) (взяточнику; человеку, любящему присваивать чужое и т. п.)
көчтән калу — см. көч бетү
көчтән тыш — че́рез си́лу
көчендә калу — остава́ться в си́ле
көченә керү — войти́ в си́лу
- көч алу- көч бирү
- көч җитү
- көч җиткәнчә
- көч җиткән кадәр
- көч җиткән хәтле
- көч керү
- көч килү
- көч кую
- көч салу
- көч туплау
- көч җыю
- көчендә булу -
16 урын
сущ.1) в разн. знач. ме́стоиң биек урын — са́мое высо́кое ме́сто; са́мая высо́кая то́чка
эш урыны — рабо́чее ме́сто
вакыйга булган урын — ме́сто происше́ствия
хикәянең иң кызыклы урыны — са́мое интере́сное ме́сто в расска́зе
авырткан урын — больно́е ме́сто
урын алу — занима́ть ме́сто
бер урыннан икенче урынга күчү — переходи́ть с ме́ста на ме́сто
дүрт урын багаж тапшыру — сдать четы́ре ме́ста багажа́
үз урынына утыру — занима́ть своё ме́сто
беренче урынга чыгу — вы́йти на пе́рвое ме́сто
2) ме́сто, уча́сток, пло́щадьйорт урыны — уча́сток под дом
бакча урыны — ме́сто для са́да
3) ме́стностьтаулы урын — гори́стая ме́стность
таныш урынга килеп чыгу — вы́йти на знако́мую ме́стность
калку урын — возвы́шенная ме́стность
4) перен. ме́сто, положе́ниеҗәмгыятьтә үз урынын табу — найти́ своё ме́сто в о́бществе
5) обычно мн. урыннара) места́матур урыннар — краси́вые места́
б) места́; перифери́яурыннарга хәбәр итү — сообщи́ть на места́
урыннардан килгән делегатлар — делега́ты с мест ( из периферии)
6) разг. до́лжность, ме́сто, постзур урында эшләү — занима́ть высо́кий пост
укытучы урыны — ме́сто учи́теля
җаваплы урын — отве́тственная до́лжность, отве́тственный пост
урынга билгеләү — определи́ть ( назначить) на до́лжность
7) посте́ль, ло́жеурынын җыю — убира́ть посте́ль
урынга яту — лечь в посте́ль
урын җәю — стлать посте́ль
8) перен. основа́ние, причи́на, по́воданы сүгәр өчен урын юк — нет основа́ния его́ руга́ть
икеләнер урын юк — для сомне́ния нет причи́н
урын бирү — уступа́ть/уступи́ть ме́сто
урын хастасы — лежа́чий больно́й
урын хастасы булу — надо́лго слечь
урында эшләү — служи́ть, рабо́тать, состоя́ть на слу́жбе
урыны белән — места́ми
••урын өстенә яту — продолжи́тельно боле́ть
урын тапмау — не находи́ть ме́ста
урын тоту — занима́ть определённое ме́сто (положе́ние)
урыны җәннәттә булсын — ца́рство ему́ небе́сное
урыны килгәндә (чыкканда) — кста́ти, к ме́сту
урынына калу — замеща́ть (кого-л.)
урыныннан алу — освободи́ть от занима́емой до́лжности, снять с рабо́ты
- урын үзгиләүурыныңнан кузгалма! — ни с ме́ста!
- урыны белән -
17 яхшы
1. прил.1) в разн. знач. хоро́ший, прекра́сный (дом, произведение искусства, аппетит и т. п.)яхшы җыр — хоро́шая пе́сня
яхшы корал — хоро́ший инструме́нт
яхшы юл — хоро́шая (прекра́сная) доро́га
яхшы музыка — прекра́сная му́зыка
яхшы тәрҗемә — хоро́ший перево́д
яхшы нәрсә күп булмый — хоро́шего понемно́жку
2) хоро́ший, до́брый, подходя́щий, сто́ящийяхшы киңәш — хоро́ший сове́т
яхшы план — подходя́щий план
яхшы хәбәр — до́брое изве́стие (сообще́ние)
яхшы теләк — до́брое пожела́ние
яхшы сүз белән искә алу — помина́ть (помяну́ть) до́брым сло́вом
яхшы күршелек — до́брое сосе́дство; добрососе́дство
3)а) хоро́ший, до́брый, сла́вный, положи́тельныйяхшы кешеләр — хоро́шие лю́ди
яхшы дуслар — сла́вные друзья́
яхшы хатын — хоро́шая жена́ (же́нщина)
яхшы ярдәмче — хоро́ший помо́щник
б) хоро́ший, воспи́танный, поря́дочныйяхшы бала — воспи́танный (хоро́ший) ребёнок
яхшы иптәш — поря́дочный това́рищ
4) хоро́ший, прекра́сный, о́пытныйяхшы врач — хоро́ший (о́пытный) врач
яхшы укытучы — прекра́сный учи́тель
5) хоро́ший, бли́зкийяхшы танышым — мой хоро́ший знако́мый
яхшы мөнәсәбәт — хоро́шее отноше́ние
6) хоро́ший, прили́чный, вполне́ досто́йный, добропоря́дочныйяхшы гаилә — добропоря́дочная семья́
7)а) хоро́ший, добро́тныйяхшы пальтодан — в добро́тном пальто́
яхшы итекләр — хоро́шие сапоги́
б) хоро́ший, отбо́рный, высо́кого ка́честваяхшы алмалар — отбо́рные я́блоки
яхшы чәй — чай высо́кого ка́чества (хоро́ший)
8) хоро́ший, до́брый, благо́й (о намерениях, замыслах)яхшы ният - ярты эш — погов. хоро́шее наме́рение - пол-де́ла
9) хоро́ший, удо́бный, подходя́щийяхшы вакыт — хоро́шая пора́; удо́бное вре́мя
10) разг. хоро́ший, доста́точно большо́й, значи́тельныйяхшы эш хакы — хоро́шая за́работная пла́та
яхшы хак — значи́тельная цена́
яхшы уңыш алу — получи́ть хоро́ший урожа́й
11) предик. сл. хорошо́, ла́днояхшы, килермен — хорошо́, приду́
2. сущ.яхшы, син җавап бирерсең — ла́дно, ты отве́тишь
хоро́шее3. нареч.яхшыны кем дә аңлый — хоро́шее понима́ет ка́ждый
1) хорошо́, прекра́снояхшы эшләү — хорошо́ рабо́тать
яхшы күрү — хорошо́ ви́деть
яхшы язу — хорошо́ писа́ть
2) хорошо́, добро́тно, высокока́чественно, доброка́чественнойорт яхшы эшләнгән — дом постро́ен добро́тно
күлмәк яхшы тегелгән — пла́тье сши́то хорошо́
килүең яхшы булган — хорошо́, что ты пришёл
3) хорошо́, краси́вояхшы киенү — хорошо́ одева́ться
кыяфәт яхшы булу — вы́глядеть хорошо́ (краси́во)
4) хорошо́, бли́зкомин аны яхшы беләм — я его́ зна́ю хорошо́
••яхшы атлылык — до́брое и́мя, хоро́шая репута́ция
яхшы әле — хорошо́
яхшы дигәндә — в лу́чшем слу́чае
яхшы дип табу — одобря́ть/одо́брить
яхшы күз белән карау — быть хоро́шего мне́ния (о ком-л.)
яхшы күңелле — доброду́шный, доброде́тельный, добросерде́чный
яхшы күңеллелек — доброду́шие
яхшы нәселле — поро́дистый
яхшы ниятле — благонаме́ренный, благожела́тельный
яхшы чакта — подобру́-поздоро́ву, пока́ всё хорошо́, пока́ есть возмо́жность
яхшыга кия торган — выходно́й ( костюм)
яхшыга түгел — не к добру́
яхшыдан түгел — не из ва́жных
яхшыдан яман туган — него́дник, парши́вец, дурно́й
-
18 хисап
I сущ.1) счёт, подсчёт, расчёт; учёт; исчисле́ние, чи́сленность, число́ (коли́чество) (кого, чего-л.) || счётный, расчётный, учётныйхисап хатасы — оши́бка в расчёте, в подсчётах
кара хисап белән, кара хисаптан чыгып — разг. по приблизи́тельным подсчётам (расчётам)
минем хисабымча — по мои́м подсчётам (расчётам)
эшчеләрнең хисабы — чи́сленность рабо́чих
хисап дәфтәре — учётная тетра́дь
2) счёт, расчёт (де́нежный)хисап ачу — откры́ть счёт
хисап буенча түләү — оплати́ть по счёту (согла́сно счёту)
мин аның белән хисабымны бетердем — я с ним рассчита́лся; мы с ним в расчёте
3) прям.; перен. отчёт || отчётныйхисап доклады — отчётный докла́д
4) в ф. направит. п. хисабына, хисапка за (на, в) (чей-л.) счёткеше хисабына яшәү — жить за чужо́й счёт
яңа ел хисабына эшләү — рабо́тать в счёт но́вого го́да
5) в ф. мест.-вр. п. хисабында на счету́ (кого-л.)аның хисабында биш отыш — на его́ счету́ пять вы́игрышей (побе́д)
6) в ф. исх. п. хисабыннан в счёт (чего-л.)киләсе ел хисабыннан — в счёт бу́дущего го́да
•- хисабын югалту
- хисап алу
- хисабын алу
- хисап бирү
- хисап итү
- хисапка алу
- хисапка алучы
- хисапка кертү
- хисапка тулмау
- хисапка чыкмау
- хисабына чыкмау
- хисаптан тыш••хисабы юк — не счесть (кого, чего-л.), нет числа́ (кому, чему-л.), бесчи́сленное мно́жество (кого, чего-л.)
(үзенә) хисап бирмичә (бирмәстән) — не отдава́я (себе́) отчёта (в чём-л.), безотчётно, механи́чески
II сущ.; уст.хисаптан чыгару (чыгарып ташлау) — исключи́ть из числа́ (кого, чего-л.)
арифме́тика || арифмети́ческийхисап китабы — уче́бник по арифме́тике
хисап чыгару — производи́ть арифмети́ческие де́йствия, реша́ть приме́ры
-
19 агач
1. сущ.1) де́рево (лиственное, хвойное, южное, плодовое) || древе́сныйвак агачлар — ме́лкие дере́вья (деревца́)
агач каерысы — древе́сная кора́
агач төрләре — поро́ды дере́вьев
клуб тирәли агач утырту — поса́дка дере́вьев вокру́г клу́ба
2) собир. (материал, сырьё) де́рево, древеси́на, лес || древе́сный (уголь, спирт); древеси́нныйагач чыгару — вывози́ть лес (древеси́ну)
эшкә яраклы агач — делова́я древеси́на; делово́й лес
агач агызу — сплавля́ть лес
комбинаттагы агач калдыклары — древе́сные (древеси́нные) отхо́ды на комбина́те
3) в сочет. лесо-; дерево-; древо-агач склады — лесоскла́д
агач сәүдәсе — лесоторго́вля; торго́вля ле́сом
агач хәзерләү участогы — уча́сток лесоразрабо́ток (лесозагото́вок); лесосе́чный уча́сток, лесосе́ка
агач хәзерләүче (хәзерләүдә эшләүче) — лесозаготови́тель; лесозагото́вщик
агач ташу юлы — лесово́зная доро́га
агач агызу сезоны — лесоспла́вный сезо́н
агач кисүдә эшләү — быть на лесору́бочных (лесору́бных) рабо́тах
агач кисә торган — древоре́жущий
агач эшкәртү — деревообрабо́тка
агач утырту — поса́дка дере́вьев
4) перен.; бран. болва́н, дуби́на, чурба́н2. прил.1) деревя́нный, из де́реваагач күпер — деревя́нный мост
агач көрәк — деревя́нная лопа́та
агач йорт — деревя́нный дом
агач табанлы чана — са́ни на деревя́нных поло́зьях
агач терәү — подпо́рка из де́рева; деревя́нная подпо́рка
2) бреве́нчатый; ру́бленый (сарай, барак)яңа гына салган агач мунча — свежеру́бленая ба́ня
3) тесо́вый, из тёса ( забор)4) щепно́й, из щепы́агач әйберләр — щепны́е изде́лия (това́ры)
5) ирон.; прост.а) деревя́нный, одеревене́лый, окостене́лый, тупо́й, (как), неживо́й (рот от холода, руки и пальцы от старческой дряблости или отсутствия движения)б) топо́рный (о чьём-л. языке); аляпова́тыйагач тел белән язган мәкалә — статья́, напи́санная топо́рным языко́м
в) бран. горе-; -дубина, -чурбан, -пень; -болван, -тупицаагач каравылчы — сто́рож-болва́н; го́ре-сто́рож; не сто́рож, а болва́н
агач хисапчы — го́ре-счетово́д; счетово́д-тупи́ца
•- агач ат
- агач аяк
- агач бакасы
- агач бакчасы
- агач гөл
- агач гөмбәсе
- агач җилеме
- агач кадак
- агач кистерүче
- агач кисүче
- агач корты
- агач куышы
- агач күбәләге
- агач мае
- агач материалы
- агач өйле
- бүрәнә өйле
- агач сирәк үскән җир
- агач суын алу
- агач тараканы
- агач тарттыру
- агач ташучы баржа
- агач ташучы машина
- агач төбе
- агач тыгылу
- агач утырту
- агач үзәге
- агач череге
- агач чиләк
- агач чүкеч
- агач эшкәртүче
- агачка әйләнү
- агачка әверелү••агач атка атландыру — оста́вить с но́сом; обвести́ вокру́г па́льца, надува́ть/наду́ть
агач атка атлану (атланып калу) — оста́ться с но́сом; сесть в лу́жу прост.
агач башыннан йөрми, кеше башыннан йөри — не по ле́су хо́дит, а по лю́дям (о беде, болезни, смерти, горе, несчастье, стихийных бедствиях, жизненных невзгодах и т. п.) (букв. не по верши́нам дере́вьев, а по голова́м люде́й хо́дит)
агач җан — см. агач йөрәк
агач җанлы — см. агач йөрәкле
агач мылтык — ирон. пустоме́ля, болту́н, пустозво́н, пустосло́в
агачны яшьтән (яшьли, яшь чагында бөгү) — гнуть де́рево, пока́ мо́лодо (т.е. воспитывать с малых лет)
агач авызланып — гру́бо, ре́зко, по-ха́мски
- агач башында үсмиагачтан сандугач кына ясамый — ма́стер на все ру́ки; всё уме́ет; всё де́лает
- агач йөрәк
- агач йөрәкле
- агачын күреп урманын күрмәү
- агачын күреп тә урманын күрмәү -
20 алдан
нареч.1)а) спе́реди (видеть, смотреть, фотографировать); с фаса́да, по фаса́ду (осматривать здание, любоваться им)ул йорт алдан матур күренә — э́тот дом краси́во вы́глядит с фаса́да
б) спе́реди, в лицо́ (фас) ( рассматривать кого); в лоб ( атаковать позицию неприятеля)в) впереди́, спе́реди (идти, шагать, бежать, ехать, лететь); пе́рвым, пе́рвый; в голове́ (колонны, стаи); в аванга́рде ( наступающей части)колоннада алдан бару — шага́ть в голове́ коло́нны
г) впереди́сезнең чират алдан — ва́ша о́чередь впереди́
2) пе́рвым, пе́рвый (прийти куда, выйти откуда, увидеть кого, успеть сделать что); вперёдишектән алдан керү — войти́ в дверь пе́рвым
чаңгы ярышында алдан килү — прийти́ пе́рвым в лы́жных го́нках
3) вперёд, наперёд, за́годя ( выдать или получить аванс)акчаны алдан түләп кую — уплати́ть де́ньги вперёд
алдан билгеләп кую — намеча́ть зара́нее
4)а) зара́нее, заблаговре́менно (заготовить корма, прийти на вокзал, разослать приглашения, узнать о чём); предвари́тельно (купить билет, сообщить о чём, ознакомиться с чем)алдан әзерләп куйган җаваплар — отве́ты, пригото́вленные зара́нее
мәкаләне алдан җитәкчегә күрсәтү — показа́ть статью́ предвари́тельно руководи́телю
рольләрне алдан бүлеп кую — распредели́ть ро́ли зара́нее
б) ра́ньше (пре́жде) вре́мени (опасаться, остерегаться, горевать); преждевре́менно; зара́нее, вперёдалдан борчылып торырга кирәкми — не сле́дует беспоко́иться зара́нее
алдан кычкырган күкенең башы авырта ирон. — (посл.) (букв. е́сли куку́шка пре́жде вре́мени куку́ет, то у неё боли́т голова́)
в) пред-аның язмышы алдан хәл ителгән иде инде — его́ у́часть была́ уже́ предрешена́
5) в сочет. предвари́тельныйбилетларны алдан сату кассасы — ка́сса предвари́тельной прода́жи биле́тов
алдан сөйләшеп кую буенча — по предвари́тельной договорённости
6) в знач. сравн. ст.а) ра́ньше, пора́ньше; до, пре́жде (кого, чего)алдан өлгерү — успе́ть пора́ньше
лекция ун минут алдан башланды — ле́кция начала́сь на де́сять мину́т ра́ньше
алдан килгән - урын өчен, артта килгән - ашау өчен шутл. — (посл.) кто ра́ньше пришёл - ра́ди ме́ста, кто по́зже - ра́ди угоще́ния
б) за... вперёд ( начать подготовку к чему)билетны ун көн алдан алу — купи́ть биле́т за де́сять дней вперёд
•- алдан белеп булмый торган
- алдан белү
- алдан билгеләү
- алдан йөрү
- алдан йөрүче
- алдан килү
- алдан килүче
- алдан өлгерү
- алдан сизү
- алдан тою
- алдан уйланган
- алдан уйлап эшләнгән
- алдан уйланмаган
- алдан уйлап эшләнмәгән
- алдан ук••алдан күрү — предусма́тривать/предусмотре́ть, предви́деть; предугада́ть/предуга́дывать || предви́дение; предуга́дывание
алдан күрүчәнлек — предусмотри́тельность; дальнови́дность, прозорли́вость, яснови́дение
алдан хәбәр бирү — уст.; см. алдан әйтү 2)
- алдан әйтүчеалдан хәбәр бирүче — см. алдан әйтүче 2)
- алдан күрелмәгән
- алдан күрүчән
- алдан күрүче
См. также в других словарях:
алу-сату — Алу һәм сату эшләре, сәүдә; сату алу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сугу — 1. Кул белән яки берәр әйбер белән кискен бәрү. диал. Кыйнау 2. Берәр нәрсәгә бәреп, яңгырау тавышы чыгару, кагу чаң сугу 3. Ашлыкның: башактагы, кузактагы бөртекләрен кагып кою 4. Махсус калыпка салып ясау, эшләп чыгару кирпеч с. , акча с. . күч … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иркенләп — Ашыкмыйча, үз уңаена, озаклап 2. күч. Вакытны бушка, тиккә уздыру бик и. утырмагыз 3. рәв. ИРКЕНЛӘП – Иркен һәм уңай булырлык итеп, җайлап и. , җәелеп утырды 4. Үзе теләгәнчә яшәү, эшләү, иркенлек алу. рәв. и. , тармакланып үсә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өшәләү — диал. Бик тиз генә, аннан моннан гына эшләп алу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
янау — I. ф. 1. Кемгә дә булса куркыту ымы, хәрәкәте ясап кисәтү 2. Берәр начарлык эшләү, үч алу турында алдан белдерү, өркетеп, куркытып, кисәтеп кую. II. ЯНАУ – Янавыч белән үткенләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алыш-биреш — җый. 1. Бирәчәк һәм алачак 2. Сату алу; сәүдә 3. Мөнәсәбәт, бәйләнеш, эш (итү) аның белән артык алыш бирешем юк. АЛЫШ БИРЕШ ИТҮ – Сату алу белән шөгыльләнү, сәүдә эшләре алып бару. АЛЫШ БИРЕШЛЕ – Сату алу, сәүдә эшләре булган, сәүдә белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пешү — I. 1. Пешерелгән хәлгә килү, утта торып чилек халәтен югалту. Кайнап чыгу яки кайнар хәлдә торып билгеле бер тәм алу (кофе яки чәй тур.) 2. Пешекләү пешкән салам 3. Югары температура тәэсиреннән авырту, җәрәхәтләнү 4. күч. Кояш нуры яки ялкын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төнәү — 1. Төн уздыру, төн куну. Йоклап алу, черем итү бераз гына төнәп алыйм әле 2. күч. Тинтерәү, азаплану 3. сөйл. Бер эшнең начарлыгын, зарарлыгын үз тәҗрибәңдә тату, алдану. Берәр эшне эшләгәнгә яки эшләмәгәнгә үкенү 4. Сыра, төнәтмә кебек нәрсәләр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
умыру — (УМЫРЫЛУ) – 1. Берәр нәрсәне эләктереп кисәкләтә өзеп, йолкып алу, куптарып чыгару, каерып алу 2. Зур итеп, күп итеп ерту, аерып төшерү 3. күч. Борчу, газаплау; кимерү (уй, хис һ. б. тур.) 4. күч. Күп ашау, бик нык ашау. УМЫРЫП ЭШЛӘҮ – Физик… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чикләү — 1. Чик булып тору; уратып алу, билгеләү (нин. б. чикләр һ. б. ш. белән). Киртә ясау, чик кую 2. Берәр нәрсәнең (мәс. эшчәнлекнең) чикләреннән чыгармау, шул чикләр эчендә тоту. Чик билгеләү, киметү 3. Нин. б. кысалар эченә алу; авыр шартларда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге